Son zamanlarda çılgınca değeri artan Bitcoin/kripto paralar pazarı 541 milyar dolar olarak hesaplanıyor. Bunun 219 milyar dolarlık kısmını Bitcoin oluşturuyor. Muazzam bir büyüklük. Bitcoin 19 bin dolarlar seviyesine kadar çıktı.Ancak son günlerde düşüş içinde.14 Aralık 2017 tarihinde 16 bin 573 dolar değerinden işlem gören Bitcoin 14 Kasım 2017’de 6 bin 633 dolar değerinde idi.Bir ayda olağanüstü bir artış gösteren Bitcoin dünyada ve Türkiye’de tüm yatırımcıların aklını başından almış durumda. Ülkemizde yastık altında bulunan altınını ortaya çıkarmaya korkan küçük yatırımcı fiziksel olarak hiçbir geçerliliği olmayan,elle tutulmayan bu djital paraya ciddi biçimde yönelmiş durumda. Gerçi son günlerde bir birim Bitcoinin değeri düşüyor ve bu dap Pazar değerini azaltıyor. Ancak bu çılgın yönelişin durmayacağı ve devletlerin bu konuda sistem yaratıncaya kadar spekülasyonlara ve manipülasyonlara açık olacağını söyleyebiliriz.

Bu Bitcoin nedir? Nereden çıktı? Nasıl işlem görüyor? Transferler nasıl yapılıyor? Hangi kurum ve kuruluşlar bu sistemi denetliyor? Bu bir emtia(mal) mı yoksa menkul kıymet mi? Bu paralardan elde edilen kazançlar vergilendirilebiliyor mu? Ülkeler vergilendirme ile ilgili ne tedbirler alıyor? Bu kripto paralar bir balon mu? Ekonomistler ve finansçılar bu paralara nasıl yaklaşıyor? Sistem çöker mi? Türkiye’de Bitcoin pazarı ne durumda? TL üzerinden yapılan Bitcoin işlemleri dünya sıralamasında ilk 10’a neden giriyor? Türkler bu paraya yatırım yapmakta neden bu kadar istekliler? Bitcoin/kripto paralar pazarı trilyon dolarlar değerine ulaşır mı? İşte, Bitcoin/kripto paralar ile ilgili merak edilen tüm soruları bu inceleme dizimizde irdelemeye çalışacağız.

Ancak dijital paralara geçmeden önce paranın tarihini ve geleceğini öncelikle incelemek istiyoruz.

PARANIN KISA TARİHİ

Dünyada paranın ilk olarak nerede çıktığı konusunda kesin bilgimiz yok.Ancak 5000 yıl önce tarımla içli dışlı olan kadim uygarlıkların alıp satmak istedikleri ürünlerin değerini belirlemek için bir ölçüye ihtiyaç duyduklarını biliyoruz.
 
Para birimi kavramı ilk kez MÖ 3000 civarında MÖ 3500 yıllarında buraya ilk yerleşen Sümerlerin yarattığı Mezopotamya uygarlığında geliştirildi. Bir şeyin benzer bir şeyle değiş-tokuşu olarak söyleyebileceğimiz takas ve birinin diğerine sunduğu “ hediye ekonomisi” sistemleri bu dönemlerde ortaya çıktı ve “ mal para “kavramı Mezopotamya uygarlığında geliştirildi.

Hz Yusuf’un İsmaillilere 20 şekel gümüşe satıldığı hikâyesinin yer aldığı Tevrat’ta da yer bulan “Şekel” belli bir miktar arpayı temsil ediyordu. Şekel hem para hem de ağırlık ölçüsü olarak malların ticaretinde kullanılır olmuştu.

Antik Mısır merkezi yönetime sahip ve sıkı kontrol altında tutulan bir ekonomi geliştirerek standart ağırlıklı tahıl ve “deben” çuvallarına dayalı bir takas sistemi kullanıyordu.Deben,yaklaşık 91 gram bakır veya gümüşe karşılık geliyordu.Ülke boyunca fiyatlar sabitti.

Bu değiş-tokuşun yaygınlaşması ile yasalarla düzenlemeler yapmak kaçınılmaz oldu.Antik Babil’de Kral Hamurabi’nin isim babalığını yaptığı MÖ 1760’da yazılan Hamurabi yasalarında suç işlendiğinde uygulanacak para cezaları ,borç faizi, sözleşme şartları yer alıyordu. Artık mal-alım satım işlemlerinde sözleşme hukuku devreye giriyordu.

MÖ ikinci bin yılda Çin kaynaklarına göre ödemeler ve hazine için “kauri” denilen deniz kabukları kullanılıyordu. Değeri dekoratif özelliklerinden gelen bu paralar dünyanın tüm kıtalarında mücevherat ve para birimi olarak kullanmış ve Afrika’da yüzyıllarca hüküm sürmüştür.

NOT: Yarın devam edeceğiz

Bitcoin çılgınlığı 2
 
 Dün yayımlanan giriş yazımızda son zamanlarda çılgınca değeri artan Bitcoin/kripto paralar pazarına ilişkin genel bilgiler vererek paranın kısa tarihine adım atmıştık. Bugün kaldığımız yerden devam ediyoruz.

MADENİ PARALARIN ORTAYA ÇIKIŞI

İlk para birimleri tüm antik dünyada özellikle İtalya ve Yunanistan’da ticaretin gelişmesi için mihenk taşı oldu. Greko-Romen parası dünyada hızla yayılmaya başladı. MÖ 600 civarında Lidya Kralı Alyattes tarafından bugünkü Doğu Türkiye olan Sardes’te altın ve gümüş alaşımı bir sikke bastırılır. Günümüzde Lidya Aslanı olarak adlandırılan bu sikkeler dünyanın ilk madeni parası olarak kabul ediliyor. Bundan sonra Yunan şehir devletleri de kendi sikkelerini bastırdılar. Sikke yapım teknolojisiyle birlikte darphaneler de gelişti. Bunun en eski örnekleri Girit adasındadır.

Emperyal hükümetler parayı kontrol etmek isteyince sikke basımı da yaygınlık kazandı.

Antik Roma bir milyondan fazla insanın yaşadığı bir canlı ticaret merkezi idi. Roma İmparatorluğu’nda ticaret hayranlık uyandıracak bir şekilde yapılıyordu. Tek para birimi kullanılıyordu.

BANKACILIĞIN ORTAYA ÇIKIŞI

Bugünkü anlamıyla bankacılığın temelleri 15.yüzyılda Rönesans İtalya’sında atılmıştır. Para, Rönesans İtalyası’nda bankacılık ile kol kola girmiştir. “Banka” sözcüğü İtalyanca’da tahta bank anlamına gelen “banca” sözcüğünden geliyor. İtalya’nın en ünlü banker ailesi Medici Ailesi kendi adlarını verdikleri bankalarını Avrupa’nın en büyük ve en güvenilir bankası haline getirdi. Bu güveni yaratan şey altın florin kullanmalarıydı. Günümüzde 150 dolar karşılığı olan bu sikkeler 3.5 gram saf altından oluşuyordu. Bu para Avrupa’nın her yerinde gümüşün yerini almaya başladı.
 
Dünyanın en eski bankası ise Banca Monte dei Pschi di Siena’dır. Bu banka 1472’de fakir veya ihtiyacı olanlara yüzde 7.5 faizler borç veriyordu. Adı Sienalı fakirlere verilmek üzere toplanan para dağı olarak kabul edilen monte ve borçlara karşı teminat niteliğinde olan gelir getiren devlet meraları olarak bilinen paschi’den geliyordu. Bu gelirler her biri 100 skudi değerinde hisselere bölünüyor ve yıllık yüzde 5 gelir garantili senetler olarak bastırılıyordu. Banka ilk dört yüz yılını Siena ve Grossetto eyaletlerinde sürekli büyüyerek geçirdi. 1789 yılında büyük bir kriz atlattı. 1999 yılında halka arz edildi. Bugün 3 bin şubesi ve 4.5 milyon müşterisi ile İtalya’nın en büyük 3.bankası.

PARANIN GELECEĞİ

Günümüzde para çoğu sorunun çözümü yerine neden olmuş durumda. Ancak insanoğlunun icat ettiği en önemli şey. Ve gelecekte de önemini kaybetmeyecek gibi gözüküyor.

Klasik bankaların mermer sütunları ve dev salonlarından, modern finans bölgelerinin gökdelenlerine değin küresel ekonominin fiziksel manzarası son yüzyılda inanılmaz bir değişim gösterdi.

Şu anda banknot ve kaydı para geçerli. Paralar içinde doların haşmeti sürüyor. Dolar imparatorluğuna karşı diğer ülkeler kendi para birimlerini güçlendirmek istiyor. Ticarette mili paraların kullanımı deneniyor. Avro dolara rakip olmak istiyor. Bankacılık sistemi oldukça gelişmiş durumda. Dünyada her gün milyarlarca elektronik para transferi (EFT) gerçekleşiyor. Barter (takas) sistemleri gelişiyor. Nakit paranın yerini dijital paralar alacak mı bu sorgulanıyor.

Yazar John Sladek’in söylediği “gelecek, bazı bilimcilere göre, geçmişin birebir aynı olacak, fakat çok daha pahalısı” öngörü mü gerçekleşecek, bu durum tartışılıyor.

Ama yazımızın konusu olan Bitcoin/kripto paraların gelişimine bakarsak tarihin seyrini yine para belileyecek. Kağıt para mı yoksa dijital paralar mı, bunu yaşayanlar görecek.

Yarın: Sorularla Bitcoin/kripto paralar nedir? Nasıl gelişti?