Türk tiyatrosunun büyük ustası, tiyatromuzun dünyaya tanıtılmasındaki neferi, devlet sanatçımız, UNICEF İyi Niyet Elçisi Yıldız Kenter’i bugün sonsuzluğa uğurluyoruz. 91 yaşında kaybettiğimiz tiyatro divamız Kenter’i sanatçı arkadaşları Aydınlık’a anlattı...

ERSOY İRŞİ

91 yıllık yaşamında yetiştirdiği öğrencileriyle Türk tiyatrosunda hocaların hocası olarak anılan, dünya sahnelerinde oynadığı oyunlarla tiyatromuzu tanıtan, seçtiği oyunlarla Türk seyircisini dünya repertuvarıyla buluşturan Yıldız Kenter, yerli yazarların oyunlarına verdiği destekle de Türk tiyatro edebiyatımızın gelişmesinde büyük rol oynadı. Kardeşi Müşfik Kenter ile kurduğu Kenter Tiyatrosu’yla yıllarca Türk tiyatrosunu geliştiren, tiyatroya ölçütler getiren usta sanatçı, bugün omuzlar üzerinde sonsuzluğa uğurlanacak. Cumhuriyet'in yetiştirdiği örnek aydın, sanat insanı Yıldız Kenter için bugün saat 10.00’da Kenter Tiyatrosu’nda tören yapılacak. Sonrasında öğle namazına müteakip Levent Camisi’nde kılınacak cenaze namazının ardından Aşiyan Mezarlığı’ndan toprağa verilecek. Çağdaş tiyatromuzun biyografisi olan yaşamıyla büyük iz bırakan Yıldız Kenter’i uğurlarken usta sanatçı arkadaşları Müjdat Gezen, Ali Poyrazoğlu, Dilek Türker ve usta yazar ve sanat eleştirmeni Hayati Asılyazıcı, onu Aydınlık’a anlattılar.

MÜJDAT GEZEN: HOCALARIN HOCASIDIR

Usta sanatçı Müjdat Gezen, Kenter için şunları söyledi:

"Benim üzerimde çok emeği vardır. 60 yıla yaklaşan bir dostluğumuz oldu. Hoca olarak geldi Ankara’dan. Sonra onun tiyatrosunu kiralamıştım. Birlikte Amerika turnesine çıktık. Hep devam etti dostluğumuz. Böyle bir şeyi bekliyorduk ama ne kadar beklesek de çok acı geliyor. Çok önemli bir yıldızdı. Yetiştirdiği öğrenciler çok önemli yerlere geldiler. Onun yetiştirdiği öğrenciler hoca oldular, onların öğrencileri hocalık yapıyor. Yani hocaların hocasıdır. Benim tiyatromdaki 110 kişilik sahnenin adı ‘Yıldız Kenter Sahnesi’dir. Ona olan vefa borcumuzu ödeyemeyiz. Gerçek bir dünya çapında oyuncuydu."

ALİ POYRAZOĞLU: TÜRK TİYATROSUNUN ANNESİYDİ

Usta sanatçı Ali Poyrazoğlu şöyle konuştu:

"Hepimizin hocasıydı Yıldız Kenter, hocaların hocasıydı. Çok insan yetiştirdi. Bu yönünün altını herkes çiziyor. Ama iki tane önemli yanı var ki, bunların da altını çizmek lazım. Çünkü tiyatrocular bu ülkede işlerini yapabilmek için büyük bir özveri ile çalışıyorlar. Az para kazanarak, çok çalışarak, çok fedekarlık yaparak işlerini ayakta tutmaya çalışıyorlar. Her gün tiyatronun yeniden kurulduğu, herkesin işini sürdürebilmek için çare aradığı mesleğimizde 60 yıl büyük bir cesaretle, yaşama ve siyasete karşı tavrını berrak biçimde ortaya koyarak Türk tiyatrosunun içinden geçti. Türk tiyatrosunun annesidir Yıldız Kenter. Tiyatro öksüz kaldı Yıldız Hoca ölünce. Hamlet’in sonunda ‘İyi uykular tatlı prens’ denir. Müşfik Kenter’in arkasından öyle söylemiştik. Yıldız Hanım'ın da arkasından ‘İyi uykular tatlı prenses, bundan sonrası sessizlik’ demek geldi aklıma. O çok zor bir şeyi yaptı. Kendi çalışarak, çabalayarak Kenter Tiyatrosu’nu inşa ettirdi. O proje Yıldız Hoca'nındı. Anadolu’da turnelerde dolaştılar, büyük sıkıntılarla borçların altına girerek, faizle para alarak devletin bile yapmadığı güzellikte bir tiyatro binası yaptılar. Onu Türk tiyatro seyircisine bıraktı. O bize emanetidir, ona sahip çıkılması lazım. Hem hocamdı, hem de arkadaşı olma şansına eriştim. Çok eğlenceli, çok keyifli, çok aklı başında bir hanımefendiydi. Yaptığı önemli işler arasında şunu da saymak lazım: O seyirci de yetiştirdi. Tiyatrocuların temel görevlerinden biri de seyirci yetiştirmektir. Seyirci bizi yetiştirir biz de seyirciyi. Yıldız hoca bu görevini de çok başarılı şekilde yerine getirdi. Dünya repertuvarının, klasiklerin büyük bir kısmını oynarak seyirciyi onlarla tanıştırdı.Türk tiyatro seyircisinin zihnini ve tiyatroya olan hevesini yönlendirdi. Türk tiyatro edebiyatına hocanın büyük katkısı var. Çünkü yerli oyunların oynanmasını sağladı ve oynadı. Yabancı oyunlardan bir dramaturg olarak çok esaslı oyunlar seçti."

DİLEK TÜRKER: YAPTIKLARI GELECEK KUŞAKLARA AKTARILMALI

Devlet sanatçımız, usta oyuncu Dilek Türker şunları söyledi:

"Yıldız hanım için söylenecek o kadar çok şey var ki. Benim hayatımda da zerafetiyle, bilgeliğiyle, açtığı yolla çok etkisi oldu. Birbirimizle çok insanı ve sevgili bir ilişkimiz vardı. Bu topluma güzel insanı, sanatı, sevgiyi, birbirini anlatmak için emek koymayı, sanatın işlevinin önemini öğretti. Ben onun öğrettiklerini çok benimsemiş biriyim. Yıldız hanıma olan borcumuzu ödemek, sevgimizi göstermek ve özellikle onu gelecek kuşaklara aktarmak için bazı şeylerin yapılması gerektiğini düşünüyorum. Artık Türkiye’de bir tiyatro müzesinin olması lazım. Tiyatro sanatının içi boş, belden aşağı, kaba ve hoyrat kahkalar için alet edilecek birşey olmadığını Yıldız hanımdan biz öğrendik. Yıldız hanım özellikle Türk yazarlarının oyunlarına çok önem vermiştir. Bütün bunların yeniden anlatılması ve anlaşılması için onun adına belki bir ödül koyulabilir. Bunlar beklediğimiz şeyler. Yıldız hanımın yaptıklarının anlaşılması için sadece etkinliklerin değil kurumlaştırılmış işlerin yapılmasını temenni ediyorum. Onu çok özleyeceğiz, ışığı hiç sönmeyecek. Yıldız hanımın sanatını, sevgisini, toplumumuza kattıklarını her zaman şükranla, sevgiyle taşıyacağım."

HAYATİ ASILYAZICI: TİYATROMUZUN DİVASIYDI

Usta yazar ve sanat eleştirmeni Hayati Asılyazıcı şöyle konuştu:

"Yıldız Kenter Türk tiyatrosunun divasıydı. Hem çok iyi bir oyuncu, hem çok iyi bir eğitmen hem de çok iyi bir dramaturktü. Ben onu ilk lisede okuduğum yıllarda izlemiştim ve çok etkilenmiştim. O Atatürk’ün kurdurduğu Ankara Konservatuar’da Carl Elbert’ten eğitim aldı. Daha sonra Ankara’dan ayrılarak kardeşi Müşfik ile İstanbul’a geldi. Burada Muhsin Ertuğrul o kardeşlere çok yardımcı oldu. Muammer Karaca Tiyatrosu’nda oyunlarını oynamalarını sağladı. Kendi tiyatrolarını kurdurlar daha sonra, Kenter Tiyatrosu. Şunu da söyleyeyim o tiyatro bize Yıldız’ın mirası ona çok iyi bakmamız lazım. Özellikle belediye eliyle oranın bakımının yapılması lazım. Yıldız Kenter, Güngör Dilmen’in yazdığı tek kişilik oyun ‘Ben Anadolu’yu hem Türkçe hem İngilizce oynadı. Türk tiyatrosunun yurtdışında tanınmasına da çok katkı sağladı. Yıldız, UNESCO temsilciliği de yaptı. Orada da bizleri temsil etti. O bir cumhuriyet kadınıydı. Çok büyük bir değeri kaybettik. Işıklar içinde uyusun. Türk milletinin, Türk tiyatrosunun başı sağolsun."

TİYATROYU YAŞADI VE YAŞATTI

 

11 Ekim 1928 tarihinde İstanbul’da dünyaya geldi. Asıl adı Ayşe Yıldız’dır. Annesi İngiliz Olga Cynthia Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığını aldıktan sonra adı Nadide Kenter olarak değişmiştir ve babası Türk diplomatı Ahmet Naci Kenter’dir.

Ankara Devlet Konservatuarı Yüksek Bölümünü sınıf atlayarak bitirdi. Burada Carl Ebert’ten ders aldı. On bir yıl Ankara Devlet Tiyatrosunda çalıştı. “Rockefeller” bursu kazanarak, American Theatre Wing, Neighbourhood Play House ve Actor’s Studio’da oyunculuk ve oyunculuk öğretiminde yeni teknikler üzerine çalışmalar yaptı. Ankara Devlet Konservatuvarı’na hoca olarak atandı.

1959’da Devlet Tiyatrosu’ndan ayrıldı. Muhsin Ertuğrul ile bir yıl çalıştı. Kardeşi Müşfik Kenter ve eşi Şükran Güngör ile Kent Oyuncuları Topluluğunu kurdu. Daha sonraki yıllarda sürekli olarak Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık’ta “Değişen Eğitim Metotları” ve “Oyunculuk Metotları” üzerine çalışmalar yaptı.

DÜNYA SAHNELERİNDEN GEÇTİ

 

1962’de tiyatro hizmetlerinden ötürü “Yılın Kadını” seçildi. 1968’de İstanbul’da Kenter Tiyatrosunun binasının inşaatını tamamladı. Sinema oyuncusu olarak üç kez “Altın Portakal” ödülüne layık görüldü. Sovyetler Birliği, Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık, Almanya, Hollanda, Danimarka, Kanada, Yugoslavya ve Kıbrıs’ta İngilizce ve Türkçe oyunlar sergiledi. 100’ün üstünde oyun oynadı. 100’e yakın oyun sergiledi. Shakespeare, Çehov, Brecht, Inoesco, Pinter, Albee, Tennessee Williams, Alan Ayckbourn, Arthur Miller, Brian Freil, Neil Simon, Athol Fugard, Sergey Kokovkin gibi pek çok yazarların yanı sıra Melih Cevdet Anday, Necati Cumalı, Güner Sümer, Adalet Ağaoğlu, Zeki Özturanlı, Güngör Dilmen, Muzaffer İzgü gibi pek çok Türk yazarının oyunlarını da sahneye koydu, oynadı.

YÜZYILIN EN BAŞARILI KADINLARDAN

Kenter, 1984’te Roma’daki İtalyan Kültür Birliğince “Adalaide Ristori” ödülüne layık görüldü. Profesör Yıldız Kenter, 37 yıldır sahne hocalığı yapmaktadır. 1989 yılında, Korsika - Bastia Film Festivalinde “Hanım” filmindeki rolüyle “En İyi Kadın Oyuncu” ödülünü aldı.

1991 yılında tiyatro sanatına hizmetlerinden ötürü Uluslararası Lions Kulübünün “The Melvin Jones” ile ödüllendirildi. İki kez Ulvi Uraz “En İyi Kadın Oyuncu”, üç kez de aynı dalda Avni Dilligil ödülüne sahip oldu.

1994’te “Konken Partisi” oyunundaki Fonsla rolü ile “Olağanüstü Yorum” ödülünü aldı. Finlandiya Dünya Kadın Kuruluşu tarafından Yüzyılın En başarılı Yüz Kadınından biri olarak onurlandırıldı. 1995’te Kültür Bakanlığınca, tiyatro sanatına katkılarından ötürü “Onur” ödülü verildi. Profesör Kenter’e aynı yıl tiyatro sanatına katkılarından dolayı “Mevlana Kardeşlik ve Barış Ödülü” takdim edildi.

1996’da Magazin Gazetecileri Derneği tarafından Ramiz ile Jülide’deki Jülide rolü için “En İyi Kadın Oyuncu” ödülü verildi. 19 Mayıs 1997’de Uluslararası İstanbul Festivali tarafından ömür boyu Tiyatro Sanatına katkısından dolayı verilen onur ödülü Yıldız Kenter’e Dame Diana Rigg tarafından takdim edildi.

1998’de Ankara Sanat Kurumu “Yılın Kadın Sanatçısı” ödülü, 1998 Muhsin Ertuğrul yaşam boyu tiyatro sanatına katkılarından dolayı onur ödülü, 1998 Cumhurbaşkanlığı Büyük Kültür ve Sanat Ödülü, “Martı” adlı oyunda Madam Arcadina rolüyle 1999, Afife Tiyatro Ödülleri - En İyi Kadın Oyuncu ödülü kazandı.