AB, 2023'te gaz tedariğinde dramatik bir boşlukla karşı karşıya. 2023 ve sonraki kışı atlatmak için gereken 30 ila 60 milyar metreküp gazın nereden geleceği belirsiz. Tavan fiyat uygulaması ile doğal gaz fiyatlarının yükselmesi önlenmek isteniyor. Bu da sorunu çözmüyor.

ALİ MERCAN

Gaz ihtiyacını nasıl çözeceği belli olmayan Avrupa’da güçlü ülkeler, bütün olanakları kendi lehine çevirmeye çalışıyor. Böylece ekonomik durumları zayıf ülkeler, bu konuda belirsizliğe sürükleniyor. Korona salgınında aşıları çalmaya kadar varan bencil tutumlar, gaz konusunda çok daha vahim durumda. Adeta altta kalanın canı çıksın tavrı hakim. Avrupa düşünce kurumlarının verilerinden anlaşılacağı gibi ortada ortak kaygıları olan bir Avrupa Birliği yok. Oysa Asya çağında insanlık küresel sorunların çözümünde elele vermeye doğru ilerlemekte.

BATI ÇÖZÜLÜRKEN

Asya çağında insanlık ortak hedeflere, ortak çözümlere doğru ilerlerken Batı, bencil ve “ortak” olduğu ülkeler aleyhine tavır almaktadır. Sözde ortak bir kader etrafında birleşen AB ülkeleri, Atlantik’in kuyruğunda kendi ayaklarına kurşun sıkmakta, birbirilerinin gözünü oymakta, çok yönlü krizlere sürüklenmektedirler.

Buna karşılık Türkiye’nin Rusya ile ortak hareketi Batı’nın Doğu Akdeniz’den dışlanmasını hızlandırmaktadır. Suriye, Türkiye, Rusya’nın Suriye’de terörü bitirme konusunda birlikte hareket etme olanağının doğması Atlantik ve takipçilerinin durumunu daha da zorlaştırmaktadır.

Bu gelişmeler ışığında Türkiye’nin yeni enerji kaynakları keşfetmesi ve komşularıyla bu alanda işbirliğini güçlendirmesi Asya’nın ön cephesinde yer alan bir güç olarak belirginleşmesini sağlamaktadır.

ZAYIF ÜLKELER DE ORTADA KALDI

AB, 2023'te gaz tedariğinde dramatik bir boşlukla karşı karşıya. Batı, dünya pazarından olabildiğince gazı satın alacağından, güney ülkeleri, 2022'dekinden çok daha ciddi bir gaz kıtlığı içine düşecek.

AB’nin belirlediği gaz fiyatı üst sınırına bakılmaksızın, Almanya ve Avrupa bu yıl doğal gaz ihtiyacında büyük bir açık ile karşı karşıya. Bu tespit Uluslararası Enerji Ajansı'nın (IEA) değerlendirmelerine dayanmaktadır. Bu nedenle, 2023 ve sonraki kışı atlatmak için gereken 30 ila 60 milyar metreküp gazın nereden geleceği belirsizdir. Tavan fiyat uygulaması ile doğal gaz fiyatlarının yükselmesi önlenmek isteniyor. Bununla birlikte, Berlin tarafından uygulanan istisnai kurallar, bu tedbiri geçersiz kılıyor.

AB, açığa sebep olan Rus gaz boru hattını kaldırmaya kendisi karar verdi. Bunun yanında Avrupa diğer gaz olanaklarını mali gücüne dayanarak kapattı ve güneye alma olanağı kalmadı. Önümüzdeki yıl güney ülkeleri için gaz ihtiyacı çok daha zorlu hale gelecek.

AB enerji bakanlarının kararlaştırdığı doğal gaza tavan fiyat uygulaması, Almanya’nın gaz piyasasındaki bencil davranışı nedeniyle önerildi. Belçika enerji bakanı Tinne Van der Straeten geçen günlerde, "Bazı ülkeler depolarını doldurmak için neredeyse her fiyattan alım yapıyorlar. Yaz aylarında piyasa çok dengesiz hale gelecek” dedi. (spiegel.de 12.12.2022.)

Bu sorunda öne çıkan ülke, en büyük mali güce sahip olan ve daha geri devletler için ödenek ayırmaya mecbur hissetmeyen Almanya. Almanya'nın, AB'nin diğer üyelerine karşı bencilliği o kadar ileri gitti ki, Alman depolama tesislerini doldurmak için doğal gaz satın alan Trading Hub Europe (THE) şirketi, yeni depolanan gazı anında satışa sunmayı aylarca göz ardı etti. Bu sebeple Avrupa'daki gaz fiyatı megavat saat başına 350 avroya ulaştı. (spiegel.de 14.10.2022.)

ALMANYA’YA ÖZEL VETO HAKKI!

Almanya’nın doğal gaz tavan fiyatı engelleme çabası ciddi tepkilere neden oldu. AB'de enerji politikası konuları nitelikli çoğunlukla kararlaştırılır. Almanya Başbakanı Olaf Scholz, 20 Ekim'deki AB zirvesinde Berlin'in bu konuda oy kullanmaması gerektiğine dair güvence aldı. AB düzenlemelerinde dayanağı olmayan ve yalnızca Almanya'nın gücü gasp etmesine dayanan benzeri görülmemiş bu özel veto hakkı protestolarla karşılaştı. Berlin, üye devletlerin Alman taleplerine karşı gösterebilecekleri her türlü direnişi kırabilmek için kararların AB dış politikasını da kapsayacak şekilde genişletilmesini talep ediyor. Çek Enerji Bakanı Jozef Szikela geçen hafta, "Her zaman ilgi çekmeye çalışırsam, bunun zamanla sonuçları olur"; ‘liderlik’ için çabalayan herkes, zayıf olanların ilgi ve yeteneklerine de saygı göstermelidir." dedi.

GAZ FİYATI ÜST SINIRI

Berlin eleştiriler karşısında fiyat sınırını düşürmeye razı oldu, ancak bunun içini boşaltmaya yöneldi: Üst sınırı 275 avro olarak belirlenerek AB Komisyonu ile ortaklaşa yapılan teklif reddedildi. Pazartesi günü kararlaştırılan tavan fiyat şimdi megavat saat başına 180 avro; sadece üç gün bu miktarın aşılması durumunda devreye girecekti. Bu oldukça gerçekçi kabul ediliyor: Avrupa'daki gaz fiyatı en son 100 ila 150 avro arasında dalgalandı. Ancak uzmanlar depolar dolduğunda tekrar yükseleceğini varsayıyorlar. Berlin, tavan fiyatı devre dışı bırakacak ek kurallar uygulamaya koydu.

GFP, 12 Eylül 2022’de gaz fiyatı üst sınır kararı üzerine şu saptamayı yaptı: “AB'nin Rus doğal gazı için üst sınır fiyatı belirleme girişimi başarısızlığın eşiğinde. Japonya, doğal gaz sektörünü ekonomik savaşın dışında tutuyor ve uygun koşullarda Rus gazını almaya devam ediyor.

AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, Moskova'nın doğal gaz satışlarından elde ettiği geliri minimuma indirmek için geçen hafta böyle bir tavan fiyat açıklandı. AB enerji bakanları bu planı reddetti.

Büyük bir doğal gaz kıtlığı riskiyle karşı karşıya olan ülkeler arasında, Rus gazından bağımsız olma iddialı planları gerçekleşmeyen Polonya da bulunuyor. Ayrıca AB, doğal gazının yüzde 40'ı yerine yalnızca yüzde 9'unu Rus boru hatlarından aldığını iddia ederek kendini kandırıyor. Örneğin, Çin'den sıvılaştırılmış gaz ithalatının büyük bir kısmı dolaylı olarak Rus gazına bağlı. AB'den farklı olarak Japonya, Rus doğal gazını ekonomik savaşa dahil etmeyi reddetti; uygun koşullarda güvenilir tedarik sağlamaya devam ediyor.”

YENDİ YILDA AB’NİN GAZ AÇIĞI

Böylece AB, gaz tedarikinde büyük sorunlar ve zayıf bir fiyat üst sınırın beklendiği bir yıla giriyor. Uluslararası Enerji Ajansı (IEA), önümüzdeki yıl AB doğal gaz arzında 30 milyar metreküplük bir açık olacağını açıkladı. Bunun nedeni, gaz depolama tesislerini doldurmak için Rus boru hattının neredeyse hiç  kullanılamamasıdır. Öte yandan, 2023'te dünya çapında 20 milyar metreküpten fazla ilave likit gaz bulunamayacak. Çin'in de yarısından fazlası için öncelikli ret hakkı var. AB'deki doğal gaz açığının nasıl doldurulacağı belirsiz. Bir yandan Çin tüketiminin hızla artacağı gerçeği de var. Çin, çok sayıda sokağa çıkma yasağı nedeniyle bu yıl planlanandan daha az doğal gaz tüketti ve büyük miktarları AB'ye yeniden sattı. Ağustos ayında dört milyon ton, yani AB'nin yaklaşık 21,4 milyon ton olan toplam ithalatının altıda birinden fazlasını sattı. Bu 2023'te olmayacak. Öte yandan AB ve İngiltere, Rusya'dan likit gaz ithalatını beşte bir oranında artırdı. Şu anda LNG ithalatlarının yüzde 13'ünü oradan alıyorlar.

AB'deki doğal gazla ilgili karamsarlığın sebebi, Rus doğal gazının kullanımını ilkbaharda aşamalı olarak sonlandıracaklarını duyurarak savaş başlatan Avrupa ülkeleridir. Japonya buna katılmadı ve Rus doğal gazını alıyor. Dolayısıyla, AB kendi hatası nedeniyle ciddi bir kıtlıkla karşı karşıya kaldığı gibi, sıvı gaz satın alamayan Güney ve Güneydoğu Asya'daki daha fakir ülkeleri de zor bir duruma düşüyorlar. Varlıklı AB ülkeleri, piyasadaki mevcut tüm tanker yükünü geçici olarak satın aldı. Genel olarak, İngiltere ve Türkiye de dahil olmak üzere Avrupa ülkeleri, 2022'nin ilk üç çeyreğinde dünya çapındaki sıvı gaz ithalat paylarını neredeyse beşte birden üçte bire çıkarmıştı. Doğal gaz açığını kapatmak istiyorlarsa, paylarını daha da artırmaları ve böylece örneğin Güney ve Güneydoğu Asya'nın daha az müreffeh ülkelerinden bu yıl yaptıklarından daha fazla miktarda gaz almaları gerekiyor. AB'nin Rus gazı alımından çekilmesi, dünyanın güney kesiminde bu yılki durumu gölgede bırakacak ciddi bir  krizi tetikledi.

BATI: BİZDEN SONRA TUFAN

İşte Batı’nın küresel sorunlarla ilgili çözümü şudur: Bizden sonra tufan. Güney Asya'daki devletler ve diğer gelişmekte olan ülkeler ciddi bir enerji krizine giriyor. Çünkü Avrupa, Rusya'ya karşı güç mücadelesinde sıvılaştırılmış gazı onlardan önce ve ne pahasına olursa olsun alıyor. (GFP,11 Temmuz 2022.)

Avrupa'nın likit gaz avı, Güney Asya'daki ve dünyanın diğer bölgelerindeki birçok ülkede enerji arzını tehdit ediyor. Bu, Pakistan, Bangladeş, Tayland ve diğer ülkelerden gelen raporlardan ortaya çıkıyor. Örneğin Pakistan Petrol Bakanı Musadik Malik'e göre, "Bölgemizde bulunan her bir molekül Avrupa devletleri tarafından satın alındığı için Pakistan artık spot piyasadan sıvılaştırılmış gaz satın alamıyor.” Pakistan hükümeti uzun süredir elektriği karneye bağlamak, çalışma saatlerini azaltmak ve hatta zaman zaman endüstrinin bazı bölümlerine olan arzı kesmek zorunda kaldı. Son dönemde büyüme kaydeden ihracat sektörü ciddi aksiliklerle yüzleşmek zorunda. Aynı durum Bangladeş'te de geçerli.

Belirttiğimiz gibi bölgesel güçlerle, komşularıyla iyi ilişki olanaklarını değerlendiren ve doğal kaynakların araştırılmasına yönelen Türkiye, bölgede gaz depolama merkezi olma yolundadır. Avrupa ülkeleri ise, öncelikle Almanya, Atlantik’in peşine takılarak Rusya’ya tavır alması, sorunlar karşısında kendi çıkarlarına öncelik vermeleri nedenleriyle batan hegemonyacılığın kaderine ortak olmaktadırlar.