Çin’in 2008 Wenchuan Depreminden Öğrendiği Deneyim ve Dersler-1: Önce ordu gidiyor

Çin ordusunun büyük afetlerde yardım çalışmalarına katılması yasal bir zorunluluktur. ÇKP, kuruluşundan bu yana 'kitlelerden tek bir iğne veya iplik parçası almamak' gibi 'halka hizmet etmek' konusunda katı bir disiplin uygulamış, bu da olumlu bir imaj oluşturmuştur.

Yİ SHAOXUAN / ŞANGHAY ÜNİVERSİTESİ YÜKSEK LİSANS ÖĞRENCİSİ

Türkiye'de meydana gelen yıkıcı depremin üzerinden bir aydan fazla zaman geçti. Türk hükûmetinin çabaları artık arama-kurtarma çalışmalarından yeniden inşa ve yardım çalışmalarına kaydı. Mayıs 2008'de Çin'in Wenchuan kentinde de ağır can kayıplarına ve maddi hasara neden olan 8,0 büyüklüğünde büyük bir deprem meydana gelmişti. Şimdi aradan 15 yıl geçti ve Wenchuan nüfusunun çoğunluğu depremin etkisinden kurtuldu. Fakat bu büyük depremde Çin'e özgü bazı uygulamalar ve bu süreçten çıkarılan dersler, Türkiye'deki yıkıcı depremle mücadele etmede faydalı olabilir.

KURTARMADA ÇİN ÖZELLİĞİ

Ordu, Çin'in büyük doğal afetlerinde her zaman kurtarma çabalarının ön saflarında yer almıştır. 1998'deki selde 66 tümen ve tugay, 300 binden fazla asker görevlendirmişti. 2008 yılında Çin’in güneyindeki kar fırtınasında 630 bin asker karla kaplı alana gönderilmişti. 2010 yılında Yushu'daki depremde 10 bin asker harekete geçmiş, 2014 yılında Lushan'daki depremde yaklaşık 400 asker görev almıştı. 2022'de ise Chongqing'deki yangın felaketinde 200'den fazla asker görev yapmıştı. Wenchuan depreminde ise 72 saat içinde Çin ordusu, afet bölgesine yardım etmek için kara, deniz, hava kuvvetleri ve polisten oluşan 146 bin asker ve 75 bin yedek milis seferber etmişti.

Çin’de "Ordu yardım çalışmalarından değil, askeri araçlara atılan hediyelerden zarar gördü." diye bir şaka bile var.

Arama kurtarma faaliyeti sırasında Çinli askerler hızlı hareket etti ve büyük bir kararlılıkla görevlerini yerine getirdi. Depremin merkez üssü hala çok tehlikeliydi, sürekli artçı şoklar, ölümcül toprak kaymaları gibi felaketler oluyordu. Ancak askerler, arama kurtarma çalışmalarını gerçekleştirmek için ana şoktan sadece bir saat sonra depremin merkez bölgesine gitti. Elektriğin, ulaşımın ve iletişimin tamamen kesildiği bölgeye gitmek içinse Çin Hava İndirme Ordusu'ndan 15 asker, son derece tehlikeli bir kurtarma görevini gerçekleştirmeden önce son mektuplarını yazdı. Meteorolojik bilgi, yer işaretleri ve komuta rehberliği olmadan askerler, 5 bin metre yükseklikte "kör atlama" yapmaya meydan okudu. Daha önce Çinli paraşütçüler yalnızca maksimum birkaç yüz metre yükseklikten atlamak için eğitilmişlerdi. Bu tür bir kurtarma operasyonu, sivil kurtarma kuvvetlerine kıyasla ordunun vazgeçilmezliğini göstermektedir.

Neden Çin’e özgü afet kurtarmada ordu her zaman ana güçtür?

Birkaç ana sebep vardır. Birincisi, Çin ordusunun büyük afetlerde yardım çalışmalarına katılması yasal zorunluluktur. 1990 gibi erken bir tarihte Çin Komünist Partisi Merkez Komitesi, ordunun afet kurtarma görevini yürütmesini şart koşan Çin Halk Kurtuluş Ordusu’nun (HKO) Siyasi Çalışmalarına İlişkin Yönetmeliği ilan etti. 1997'de Merkezi Askeri Komisyon, afet kurtarmayı askeri operasyonlar kapsamına resmen dahil eden HKO Komutanlığı Yönetmeliği’ni yayımladı. 7 Haziran 2005 tarihli, 436 sayılı Afet Yardımına Askeri Katılım Yönetmeliği, ordunun arama kurtarmada ana güç olduğunu göstermektedir. Ayrıca Çin Halk Cumhuriyeti Ulusal Savunma Kanunu'na göre ordunun kurtarma görevlerini yürütmesi gerekiyor. Ve pratikte, sadece HKO değil, aynı zamanda polis kuvvetleri, milisler ve itfaiye de bu yükümlülüğe sahiptir. Buna karşılık, ABD'de 2000 yılında kabul edilen Robert T. Stafford Afet Yardımı ve Acil Yardım Yasası, federal hükûmetin, eyalet hükûmetinin federal afet yardım birimlerini eyalet hükûmetine yardım etmek üzere seferber etmek için başvurmasını beklemesini şart koşuyor. Afetlerde ABD ordusu pasif bir durumunda. Örneğin, 2005'teki Katrina Kasırgası'ndan sonra, ABD ordusu felaketten ancak üç gün sonra müdahale edebilmişti.

CaptiÇin'in sosyalist sistemi, halka öncelik vermesi gerektiğini ve tüm kaynaklarının halkın çıkarlarına hizmet etmesi gerektiğini belirtiyor ve ordu da bunun bir istisnası değildir.

İkincisi, ordunun halk nezdinde son derece yüksek bir güvenilirliği vardır. ÇKP, kuruluşundan bu yana "kitlelerden tek bir iğne veya iplik parçası almamak" ve "halka hizmet etmek" gibi katı bir disiplin uygulamıştır ve bu da olumlu bir imaj oluşturmuştur. HKO, bağımsızlık mücadelesinde kendisinden birkaç kat daha güçlü bir şekilde donatılmış rakiplerini yenmiştir. Üstelik ulus inşa sürecinde devletin verdiği görevleri de üstün başarıyla tamamlamıştır. Böylelikle halkın zihninde oldukça olumlu bir izlenim bırakmıştır. Bu nedenle Çin ordusunun gelişi, insanlar üzerinde güçlü bir psikolojik etki oluşturmaktadır. Çin halkı için HKO'nun gelişi, büyük bir güvenlik duygusu sağlar. Bu da sorunların bir şekilde kesinlikle çözüleceği anlamına gelir. Aynı şekilde Çin halkı da HKO'yu çok desteklemektedir. Ordu afet bölgesine konuşlandırıldığında, her zaman askerleri uğurlayan ve askerleri her türlü yiyecek, hediye ile karşılayan kalabalıklar vardır. Hatta Çin’de "HKO yardım çalışmalarından değil, askeri araçlara atılan hediyelerden zarar gördü." diye bir şaka bile var.

Üçüncü olarak, Soğuk Savaş sonrası dönemde ordu askeri olmayan faaliyetlerde daha sık görev alır hale geldi. Çok kutuplu ve küreselleşmiş bir uluslararası durumun gelişmesiyle, üçüncü bir dünya savaşı çıkma olasılığı çok daha düşüktür. Dolayısıyla ordu, muharebe görevlerine ek olarak, çabalarının büyük bir kısmını afetlere müdahale eğitimine kaydırdı. Merkez Askeri Komisyonu Kitle Çalışma Bürosu Müdürü Tümgeneral Xiao Anshui, Çin ordusunun birleşik konuşlandırmaya uygun olarak özel ekipler oluşturmak için güçler topladığını açıkladı. Bu, büyük bir felaket durumunda kurtarma operasyonlarının hızlı bir şekilde gerçekleştirilebilmesi için mühendislik, kurtarma, deniz arama, hava taşımacılığı ve güvenlik acil durum müdahalesini içermektedir. Ordunun kalitesi belirsiz STK'lara göre yalnızca daha profesyonel değil, aynı zamanda daha örgütlü olduğu ve büyük afetlere müdahalede daha etkin bir rol oynadığı açıktır.

2008'de Cheng Qiang, "Büyüyünce hava indirme askeri olacağım."
yazan bir pankart tutuyordu; 15 yıl sonra,
Cheng Qiang seçkin bir hava indirme biriminin manga lideri oldu.

Son olarak, Çin'in sosyalist sistemi, halka öncelik vermesi gerektiğini ve tüm kaynaklarının halkın çıkarlarına hizmet etmesi gerektiğini belirtiyor ve ordu da bunun bir istisnası değildir. Depremden sonra dönemin Başbakanı Wen Jiabao'nun ordu için seferberlik emri çok basit ve güçlüydü: “Sizi besleyen insanlar için size ne yapacağınızı söylememe gerek yok.” demişti. Başbakan, deprem haberini duyduktan sadece bir buçuk saat sonra Wenchuan'a gitmişti. İki saat sonra, bir komuta noktası kurmak için trafiğin neredeyse felç olduğu depremin merkez üssüne girmek için artçı sarsıntılara göğüs germişti. İlk 72 saat içinde durumu kontrol etmek ve yardım çabalarını yönlendirmek için sekiz farklı şehre uçtu. Başbakan olay yerinde depremzedelere söz verdi: "HKO ihtiyaç duyulduğu kadar asker gönderecek. Bir parça umut olduğu sürece elimizden gelenin en iyisini yapacağız!" Bu sözü bu kadar inandırıcı kılan şey, liderlerin halkla her şeyin halkın yararına yapılması gerektiği ve yapılması gerektiği konusunda fikir birliği içinde olmalarıdır.

DEVAM EDECEK

Çin’in 2008 Wenchuan Depreminden Öğrendiği Deneyim ve Dersler-2: Afet sonrası altyapının yeniden inşası

Yeniden inşa çalışmaları sadece insanların temel ihtiyaçlarını karşılamakla ilgili değildir. Aynı zamanda yerel halk kültürünü bütünleştirmek ve sakinlerin yaşam kalitesini yükseltmekle de ilgilidir.

Yİ SHAOXUAN / ŞANGHAY ÜNİVERSİTESİ YÜKSEK LİSANS ÖĞRENCİSİ

Çin'in yeniden inşa sürecine en belirgin yaklaşımlarından biri, "karşı taraf desteği"dir. Depremden 37 gün sonra Devlet Konseyi, “Wenchuan Depremi Afet Sonrası İyileştirme ve Yeniden İnşa Karşılıklı Destek Programı”nın uygulama önlemlerini formüle etti. Tedbirler, Hong Kong ve Makao da dâhil olmak üzere diğer 22 Çin eyaletinin, deprem sonrası yeniden yapılanma muadil desteğine katılmak için insan, malzeme ve mali kaynakları organize etmesini şart koşuyordu. Her eyalet, Sichuan eyaletinde ağır şekilde etkilenen bir il ile eşleştirilecek. Depremde ekonomik açıdan en ciddi şekilde etkilenen il olan Wenchuan'a, Çin'in ekonomik açıdan en gelişmiş eyaleti olan Guangdong Eyaleti, en ciddi şekilde hasar gören şehir olan Beichuan'a, en kapsamlı endüstri yelpazesine ve büyük ölçekli altyapı inşa etme konusunda en güçlü kapasiteye sahip olan Shandong Eyaleti yardım etti. Büyük bir sanayi eyaleti olan Shandong, “Beichuan'ı Shandong'da önemli bir ilçe olarak görüyoruz.” açıklaması yaparak ve inşaata 5 milyar yuan yatırım yaparak, yeniden inşa edilmesi en zor olan Beichuan'ı desteklemek için girişimde bulundu. Jiangsu ise Mianzhu'yu destekledi ve felaketten sonra 2 milyar yuan yatırım yaptı. Sayıştay'a göre, depremden sonraki yaklaşık bir yıl içinde 19 eyalet ve şehir Sichuan, Gansu ve Shaanxi'ye 70 milyar yuandan fazla muadil destek sağladı. O yıl için muadil destek düzenlemeleri aşağıdaki gibiydi:

1. Shandong Eyaleti - Beichuan Şehri, Sichuan Eyaleti

2. Guangdong Eyaleti - Wenchuan Şehri, Sichuan Eyaleti

3. Zhejiang Eyaleti - Qingchuan Şehri, Sichuan Eyaleti

4. Jiangsu Eyaleti - Mianzhu Şehri, Sichuan Eyaleti

5. Beijing - Shifang Şehri, Sichuan Eyaleti

6. Shanghai – Dujiangyan Şehri, Sichuan Eyaleti

7. Hebei Province - Pingwu Şehri, Sichuan Eyaleti

8. Liaoning Eyaleti e - An Şehri, Sichuan Eyaleti

9. Henan Eyaleti - Jiangyou Şehri,Sichuan Eyaleti

10. Fujian Eyaleti - Pengzhou Şehri,Sichuan Eyaleti

11. Shanxi Eyaleti – Mao Şehri, Sichuan Eyaleti

12. Hunan Eyaleti – Li Şehri, Sichuan Eyaleti

13. Jilin Eyaleti - Heshui Şehri, Sichuan Eyaleti

14. Anhui Eyaleti - Songpan Şehri, Sichuan Eyaleti

15. Jiangxi Eyaleti - Xiaojin Şehri, Sichuan Eyaleti

16. Hubei Eyaleti - Hanyuan Şehri, Sichuan Eyaleti

17. Chongqing Şehri - Chongzhou Şehri, Sichuan Eyaleti

18. Heilongjiang Eyaleti - Jiange Şehri, Sichuan Eyaleti

19. Guangdong Eyaleti (ağırlıklı olarak Shenzhen Şehri) - Gansu Eyaleti’nde depremden etkilenen bölgeler

20. Tianjin Şehri - Shaanxi Eyaleti

Not: Shaanxi ve Gansu, depremden etkilenen Sichuan'ın komşu eyaletleridir.

Depremde bacağını kaybeden maraton koşucusu Niu Yu.

ÜÇ YILDA TEMEL İYİLEŞTİRME

Depremden dört ay sonra resmi olarak yayınlanan afet sonrası yeniden yapılanma planında, “3 yılda temel iyileşme” genel hedefi ortaya koyuldu. Ancak uygulamada, “temel iyileşme” hedefine sadece iki yıl içinde ulaşıldı. Örneğin, depremin merkez üssü olan Wenchuan'da, depremden 10 gün sonra 15 milyon kişinin acil olarak yeniden barındırılması sağlandı, 12 milyon kişi depremden 100 gün sonra geçici olarak yeniden yerleştirildi. Depremden sonraki bir yıl içinde 3,5 milyon hane rehabilite edildi. Depremden bir buçuk yıl sonra 1,5 milyon tarım evi yeniden inşa edildi ve 250 bin kentsel hane, depremden iki yıl sonra temel olarak yeniden inşa edildi. 2012 yılına kadar, Sichuan eyaleti, uzun süreli birkaç proje dışında, ulusal afet sonrası iyileştirme ve yeniden inşa ana planında yer alan 29 bin 692 projenin yüzde 99'unun tamamlandığını duyurdu. En ciddi şekilde etkilenen 33 bölgedeki yeniden yapılanma ve iyileştirme projelerinin tümü Eylül 2010'da büyük ölçüde tamamlandı.

Yeniden inşa çalışmaları sadece insanların temel ihtiyaçlarını karşılamakla ilgili değildir. Aynı zamanda yerel halk kültürünü bütünleştirmek ve sakinlerin yaşam kalitesini yükseltmekle de ilgilidir. Orijinal yaşam alanının yıkılmış olması nedeniyle, Beichuan şehrinin yeniden inşası için tamamen yeni bir yer seçildi. Çin'deki tek Qiang etnik grubun özerk bölgesi olduğu için tasarım uzmanları Qiang kültürünü tam olarak sergilemek için çabaladı. Qiang Folklor Müzesi, Kültürel Mirası Koruma Merkezi ve Qiang Karakteristik Yürüyüş Caddesi gibi projelerin inşasına öncelik verildi.

2013 yılında altyapı desteğinin sona ermesiyle “muadil destek”, “muadil işbirliğine” kaydı. Guangdong bugüne kadar her yıl binlerce Wenchuan göçmen işçiyi tesis dışında eğitirken, diğer eyaletlerde teknik yardım ve finansmanla sanayi parkları kuruldu. Mianzhu, Sichuan'daki Jiangsu Endüstri Parkı, Shifang, Sichuan'daki Pekin Endüstri Parkı ve Sichuan-Zhejiang Endüstri Parkı gibi. Şangay, Dujiangyan'da proje tamamlandığında 60 bin ile 70 bin yerel çiftçiye fayda sağlayacak olan 16 bin 473 dönümlük modern bir tarım parkının inşasına yardım etti. Shanxi Eyaleti, Mao şehrine, yatırım ve yetenekleri çekmek için Shanxi'de bir tanıtım toplantısı düzenlemesi için yardım etti ve bin 945 milyar yuan ciro hedeflendi. Shanxi, çalışmalarını yürütmek için çeşitli alanlarda binden fazla uzman, bilim insanı, mühendis ve teknisyeni Mao şehrine gönderdi ve ayrıca 312 öğrencinin Shanxi'deki okullara kabul edilmesini organize etti. Shenzhen'in 30 işletmesi, depremin vurduğu Gansu Eyaletinde bir iş fuarı düzenleyerek 1,8 milyondan fazla kişiye istihdam sağladı.

Altyapı inşaatına ek olarak, Sichuan ve Chongqing bölgelerinde deprem önleme düzeyi de büyük ölçüde artırıldı. Sichuan bölgesi, toplam sekiz büyük sismik bölge ile Çin'deki en yoğun sismik bölgeye sahiptir. Wenchuan depreminden alınan derslerle yerel yönetim, sonraki deprem olasılığına karşı daha uyanık hale geldi. 2018 yılında Sichuan ve Chongqing bölgelerinde Çin Deprem Arka Plan Saha Tespit Projesi'nin tamamlandığını gördü. Chongqing'de şehri kapsayan bir dijital sismik gözlem ağı oluşturan 49 sismik izleme istasyonu inşa edildi. Çevre eyaletlerdeki istasyonlarla da veri paylaşımını sağlamıştır. Algılama kapasitesi de on yıl önceki 2,2 seviyesinden bugün şehirde 1,5 seviyesine yükseldi ve hata marjı en az 10 km'den 5 km'ye yükseldi. Şu anda şehrin tüm semt ve ilçelerinde parklar, okul oyun alanları, stadyumlar ve rekreasyon meydanları dahil olmak üzere farklı türde acil durum sığınakları bulunmaktadır. Wenchuan depreminin yıldönümü olan 12 Mayıs, Ulusal Afet Önleme Günü olarak belirlendi ve sakinlerin kaçma ve kendi kendine yardım etme bilincini geliştirmek için Sichuan ve Chongqing'de yaygın olarak deprem tatbikatları yapmaktadır.

WENCHUAN’IN BÜYÜMESİ VE HALKIN PSİKOLOJİK İYİLEŞMESİ

Geçmiş istatistiklere göre, deprem gibi büyük bir felaket yaşayan insanların yaklaşık yüzde 10'unun genellikle Travma sonrası stres bozukluğundan muzdarip olması muhtemeldir ve insanların yüzde 30'u depremden sonra 5 ila 10 yıl veya daha uzun süre kronik olarak travma geçirebilmektedir. Travma sonrası stres bozukluğu olan kişilerin yüzde 19'u intihar riski altındadır. Bu nedenle hayatta kalanlar için psikolojik destek çok önemlidir. Bununla birlikte, pratik uygulamada, Wenchuan'daki yardım çabaları birçok eksikliği ortaya çıkardı. Tahminlere göre, Wenchuan depreminden doğrudan etkilenen insan sayısı 10 milyondan yüksekti. Fakat o dönemde Çin’de uluslararası niteliklere sahip sadece 33 profesyonel travma psikoterapisti vardı. Daha da kötüsü, böyle bir büyük felaketin neden olduğu travmayı iyileştirmek, herhangi bir kalifiye danışmanın yapabileceği bir şey değildi. Ancak birçok deneyimsiz danışman, trajik sahnelere doğrudan maruz kalmalarının bir sonucu olarak "dolaylı travma" kapma eğilimindedir. Kendilerini iyileştirme nesneleri haline gelirler. Nandu Kamu Refah Vakfı'na göre, Wenchuan'da profesyonel kurtarma kapasitesine sahip 10'dan az STK vardır. Bu faktörler, kurtarma kaynaklarının etkili bir şekilde tahsis edilmemesine yol açarak, gönüllü kaynakların israfına neden olur. Birleşik bir organizasyonun olmaması nedeniyle, aynı mağdurun ailelerinden birkaç kez anket doldurmalarının istendiği ve mağdurların ailelerinde ikincil psikolojik hasara neden olan durumlar bile oldu. Sichuan, Ya'an'daki 2017 depremi sırasında bölge hizmetlerinde yer alan danışman sayısı toplam 2 bin 288'e ulaştı ve danışman organizasyon sayısı 114'e çıktı, ancak bu hala yeterli değildir.

Wenchuan'daki birçok hikâye milyonlarca Çinliyi etkiledi. Cheng Qiang o sırada sadece 12 yaşındaydı. Deprem mahallinde, hava indirme birliklerinin konuşlanıp erzak bıraktıklarına tanık oldu. Birlikler ayrıldığında, onları "Büyüdüğümde hava indirme askeri olacağım" yazılı bir pankartla selamladı. 15 yıl sonra, sadece hayalini gerçekleştirmekle kalmadı aynı zamanda Çin'in ulusal kahramanı Huang Jiguang'ın takımının takım lideri oldu. 2018'de Niu Yu, tek ayakla maraton koşucusu oldu. 2021 yılında ise benzersiz "mekanik çelik ayağı" ile Şanghay Moda Haftası podyumuna çıktı. Şimdi bir fotoğrafçı, model ve video yaratıcısı olarak Niu Yu'nun hikâyesi milyonlarca hayrana ilham vermektedir. Depremde iki bacağını da kaybeden Dai Guohong, hayatın anlamını yüzmede bulmuş ve kariyerinde 9 altın, 4 gümüş ve 3 bronz madalya kazanmıştır. Depremden son derece sert bir şekilde etkilenen Shifang şehrinde bulunan bin yıllık bir tapınak olan Luohan Tapınağına felaketten sonra geçici bir doğumhane kuruldu. Budistler et yememekte veya öldürmektedir, ancak baş keşiş Saygıdeğer Su Chuan, "En büyük tabu, bir hayat kurtarabilecekken beklemede kalmaktır" dedi. Annelerin kendilerini ve çocuklarını beslemeleri için tapınakta et pişirmelerine izin verdi. On beş yıl sonra, depremde doğan 108 bebek birçok doğum gününü birlikte geçirdiler, birçoğu depremde onlara yardım eden doktorları hatırlama umuduyla büyüyünce doktor olmayı hayal etmektedir.

On beş yıl sonra, Wenchuan ve halkı yavaş yavaş iyileşmektedir. Depremin verdiği acı silinemez ama bu tarihin bir özeti insanların daha iyi yol almasına yardımcı olabilir. Umarım Türk halkı bir an önce felaketin şokundan kurtulur ve kendi yöntemleriyle daha iyi bir yaşam inşa eder. -BİTTİ-