PROF. DR. İLHAN EGE

Nazarbayev'in sözcüsü Aidos Ukibay yaptığı açıklamada, Kazakistan Kurucu Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev’in yeni tip koronavirüs (Kovid-19) testinin pozitif çıktığını ve Nazarbayev’in görevlerini uzaktan yürütmeye devam edeceğini bildirdi. Farklı bir dünya lideri olan Nazarbayev’in bir an önce sağlığına kavuşmasını ve uzun bir ömür geçirmesini diliyoruz. Büyük bir lider olan Nazarbayev’in Türkiye ve dünya siyaseti ve ekonomisi için önemi nedir, açıklamaya çalışalım.

EKONOMİYİ 15 KAT BÜYÜTTÜ
Kazakistan Kurucu Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev’in liderliğinde Kazakistan, uluslararası piyasalara entegre olmaya önem vermiştir. Bu kapsamda bölgede başta Rusya ve Çin olmak üzere birçok ülke ile iyi ilişkiler geliştirmiştir. Nazarbayev, bağımsızlıktan sonra geçiş sürecindeki Kazakistan’da, birçok yapısal reform gerçekleştirmiş ve yolsuzlukla mücadeleye önem vermiştir. Bu doğru politika ve çalışmalar sonucunda Kazakistan bölge de bir istikrar abidesi olmuştur. Nazarbayev halkı tarafından sevilen bir lider ve Kazakistan’ı sıfırdan inşa ederek ülkenin ekonomisini 15 kat büyütmüştür. Kazakistan Kurucu Cumhurbaşkanı Nazarbayev, 19 Mart 2019’da 28 senedir yürüttüğü Cumhurbaşkanlığı görevinden istifa ettiğini devlet televizyonundan açıkladı. Nazarbayev bu istifayla bölge siyaseti açısından da tarihe geçmiştir. Kazak halkı, çoğunlukla Kazakistan’ın bağımsızlığından sonra doğan yeni nesil, Kazakistan’ın toplumsal olarak çeşitliliğinin, ekonomik, sosyal ve kültürel gelişmişliğinin neticesinde dünyaya daha entegre olmuş, yeni bir siyaset tarzı istiyordu. Nazarbayev’in istifa kararında yeni yöneticilerin, gençlerin ve ülkesinin önünü açmak istediği görülüyor. Nazarbayev, yaptığı çalışmalar ile Türk dünyasının “Aksakalı” olmuş bir liderdir. Nazarbayev ayrıca Türk Cumhuriyetleri ile de iyi ilişkiler kurmuştur. Azerbaycan’ın toprak bütünlüğünü savunarak, Karabağ konusunda Bakü’den yana siyaset izledi. Nazarbayev, aynı zamanda Atatürk hayranıdır ve Atatürk’ü örnek alan bir liderdir. Nazarbayev, “Atatürk, Türk milletinin yetiştirdiği en büyük liderdir” diyerek, bu düşüncesini vurgulamıştır. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da gerek Başbakanlığı, gerekse Cumhurbaşkanlığı döneminde Kazakistan ile ilgili ilişkileri geliştirmiştir. 2012 yılında dönemin Başbakanı Erdoğan, Nazarbayev'i, “Sayın Cumhurbaşkanı adeta Türk dünyasının bir aksakalı durumundadır. Sayın Nazarbayev'in uygulamaya koyduğu akılcı ve dengeli politika sayesinde Kazakistan bugün bölgenin ve dünyanın işbirliği aranan saygın bir aktörü haline gelmiştir. Ortak dil, tarih ve kültürü paylaştığımız kardeş ülke Kazakistan bağımsızlığını müteakip 20 yılda siyasi istikrarını güçlendirdi ve hızlı bir ekonomik kalkınma gerçekleştirdi” ifadeleriyle tanımlamıştı.

TÜRKİYE’YE ÖNEM VERDİ
Daha önceki ilişkilerden farklı olarak bu dönemdeki ilişkiler Nazarbayev’in de katkıları ile ekonomik temelli olmuştur. Nazarbayev her zaman Türkiye’ye önem vermiştir ve Rusya ile birlikte Türkiye’nin de Kazakistan’ın müttefiki olduğunu vurgulamıştır. Nursultan Nazarbayev, Rusya ve Türkiye arasında yaşanan uçak krizinin çözümünde de önemli rol oynamıştır. Ayrıca Suriye krizinin çözülebilmesi için yürütülen Astana Süreci’nin de önemli bir tarafı olmuştur. Yeni İpek Yolu açısından Türkiye, Çin ve Asya’nın Avrupa’ya açılmasında stratejik bir öneme sahiptir. Türkiye, “Kuşak ve Yol” güzergâhının “Orta Koridor” olarak adlandırılan kısmında yer almaktadır. Türkiye, hali hazırda bu alanda imza attığı Avrasya Tüneli, Marmaray, Bakü-Tiflis-Kars demiryolu, İstanbul Havalimanı gibi büyük projelerle Asya ve Avrupa arasındaki bu bağlantıyı kara, hava ve demiryolu açısından da tamamlamaktadır. Nazarbayev Yeni İpek Yolu Projesi ile ilgili olarak, “Burası kıtaların ve değerlerin buluştuğu bir noktadır. Bizi tüm dünyaya tanıtan Büyük İpek Yolu'nu yeniden canlandırmalıyız. Onun için dünyanın diğer bölgelerini bize yaklaştıran yeni yollar inşa etmeliyiz. Kazakistan üzerinden geçen “Batı AvrupaBatı Çin Yol Koridoru” açılacaktır. "Bizim başlıca görevimiz; sadece batıdan doğuya değil, kuzeyden güneye de giden karayolunun yapılmasını temin etmektir” diyerek bu büyük projenin önemini vurgulamıştır. Nazarbayev’e göre “Avrasya”, Avrupa ve Asya’yı içerisine alan “Dünya Adası”nı yani ikisini tek bir “Avrasya kıtası” olarak görmektedir. 1994 yılında Moskova Üniversitesi’nde yaptığı konuşmasında Nazarbayev, “Avrasya Birliği” projesini gündeme getirerek Aleksandr Dugin ile birlikte Avrasyacılık fikrini ilk ortaya atan kişilerden birisidir. Kazak lider ortaya attığı Avrasya bütünleşmesi fikri ile Türkiye’nin, Çin ve Asya’ya açılan kapısı ve Türkiye’nin “Yeniden Asya” politikasının da önemli bir stratejik ortağıdır. Erdoğan ve Nazarbayev gibi liderler ile bu ilişkiler gelişerek devam edecek ve Türkiye-Kazakistan-Çin dünyanın geleceğine ekonomik ve siyasi olarak damgasını vuracaktır.